Ewaluacja sceniczna w Toastmasters

W poprzednim artykule ( Ewaluacja w Toastmasters (i co z tego można wynieść poza) )  pisałem już o wszystkich rodzajach ewaluacji, używanych w Toastmasters. Natomiast szczególnym rodzajem ewaluacji jest ewaluacja sceniczna. Ten rodzaj ewaluacji powinien według mnie być przeznaczony szczególnie dla widowni. Nie znaczy to, że podczas niej nie możemy się momentami zwrócić do ewaluowanego mówcy. Wręcz przeciwnie – wywiera bardzo dobre wrażenie na publiczności takie naprzemienne zwracanie się do niego i do całego gremium. Ponadto, ponieważ równorzędnym celem jest uznanie wysiłków mówcy i wsparcie go w dalszym rozwoju całkowite nie zwracanie na niego uwagi może nieco zakłócić pożądany efekt. Z drugiej strony nieustanne zwracanie się do mówcy wygląda dziwnie, szczególnie, gdy mowa była bardzo dobra technicznie i logicznie. Pzzecież wtedy tłumaczymy mu, co właśnie świadomie zrobił. Według mnie jest to niepoważne.

Dla publiczności ważne jest, by wesprzeć ewaluację własną, by każdy z widzów mógł wyciągnąć wnioski z wygłoszonej mowy i mógł użyć jej do własnego rozwoju. Gdy siedzisz na widowni i nie wiesz do końca, czego mógłbyś się nauczyć od mówcy, to mówca – ewaluator powinien rozwiać twoje wątpliwości. Powinien dostarczyć materiał do wdrożenia w taki sposób, by było dla ciebie jasne, co konkretnie robić, a czego unikać w twoich własnych projektach.

Założenia ewaluacji scenicznej

Jeśli przyglądnąć się ewaluacji scenicznej, to okazuje się, że jest to jeden z najtrudniejszych rodzajów mów.

• Po pierwsze jest to mowa o dość szczególnym profilu, którego elementy są dość ściśle określone.
• Po drugie na tym profilu trzeba zbudować mowę improwizowaną w ciągu kilku minut.
• Po trzecie jest to mowa bardzo krótka (max. 2,5’).
• Po czwarte jest to mowa z podwójnym celem głównym, co przy tej długości czyni ją majstersztykiem.

Podwójny cel główny, bo z jednej strony mowa powinna wspierać mówcę, a z drugiej podać w łatwy do zapamiętania i wdrożenia sposób konkretne rady, które wynikają z ewaluacji. Uczono nas, że w zwykłej mowie cel główny powinien być jeden.

• Edukacyjny, który pozwoli coś zapamiętać i wdrożyć,
• Informacyjny, który pozwoli dokonać analizy,
• Perswazyjno – motywacyjny, który skłania do działania,
• Humorystyczny, który pozwala się dobrze bawić publiczności.

Tu mamy dwa, równie istotne cele. Z jednej strony najwięcej wysiłku i czasu powinno włożyć się w cel edukacyjny – mamy przedstawić publiczności naszą analizę i wnioski. Z drugiej nie można zapomnieć o takim przedstawieniu ewaluacji, by mówca był zachęcony do dalszej pracy i widział jej sens. Niedopuszczalne jest umniejszanie wartości mówcy, czy zrobienie show, które przyćmi mówcę. Podobnie nie realizuje celu takie przedstawienie wniosków, które utrudnia zapamiętanie czy łatwe zastosowanie we własnych projektach. Brak realizacji jednego z celów dyskwalifikuje ewaluację sceniczną.

Główne aspekty, które są istotne przy konstruowaniu, lub ocenie ewaluacji, to:

• analiza mowy i jej elementów pod względem retorycznym i logicznym,
• wnioski, które wynikają z analizy, inaczej porady,
• podsumowanie, które powinno w sposób ułatwiający zapamiętywanie zebrać wszystkie wnioski oraz zachęcić mówcę do następnych projektu i dalszego wysiłku;
• technika mowy, czyli wszystkie elementy, które składają się na dobrze wygłoszoną mowę.

Przeanalizujmy je dokładniej. Wyobraź sobie, że siedzisz na widowni, a ewaluator wchodzi na scenę i prezentuje swoją mowę. Oto, czego powinieneś oczekiwać i na co zwrócić uwagę.

Analiza

Po pierwsze ewaluacja sceniczna powinna zawierać wnikliwą analizę techniczną i logiczną mowy. W konkursach Toastmasters za ten element otrzymuje się 40% punktów. Ewaluator powinien zwrócić uwagę na techniczne aspekty, a przede wszystkim na celowość mowy. Na przykład w mowach TEDx, których hasłem jest “Ideas worth spreading” jest to jedno z głównych kryteriów dopuszczenia mówcy na scenę. Podobnie w Toastmasters: jeśli mówca nie miał nic do powiedzenia, to zmarnował czas i inne zasoby Twoje i reszty publiczności.

Ważne jest żeby ewaluator poprowadził widownię przez zrozumienie, co z punktu widzenia technicznego i logicznego wydarzyło się na scenie w ocenianej mowie. Musisz też rozważyć, czy prezentowana analiza nie jest zbyt ogólna. (Byłem świadkiem takich ewaluacji konkursowych, które były pięknie wygłoszone, ale ich wartość była nikła. Dałoby się je wygłosić właściwie o każdej wystarczająco dobrej mowie, a takimi zwykle sa mowy testowe. Widziałem też laurki, które w ogóle nie realizowały celu ewaluacyjnego.)

Wszystkie zanalizowane elementy powinne być klarownie przedstawione. Rekapitulacje, czyli podsumowania fragmentów analizy powinny wspierać zapemiętywanie, a całość powinna być podana w sposób strawny. Nie tylko dla Ciebie i reszty publiki. Przede wszystkim dla mówcy, który przecież włożył w mowę wiele trudu. W takim środowisku jak Toastmasters ma prawo oczekiwać pozytywnej informacji zwrotnej, która pozwoli mu na rozwój zarówno fizycznych, technicznych, ale także i psychicznych uwarunkowań dobrego mówcy.

Wnioski

Po drugie, siedząc na widowni oczekujesz pewnie nie tylko opisu tego, co wydarzyło się na scenie, ale także podsumowania, co z tego wynika. Jak można takich efektów uniknąć, lub jak można je powtórzyć. Temu służy wyciągnięcie wniosków oraz dostarczanie rad. Podczas konkursu mów ewaluujących te rady dają kolejne 30% punktów uczestnikowi.

I znowu, jak mantra odzywa się jedno słowo: cel. Czy ta rada była skuteczna, czy wiesz, co z nią zrobić? Jeśli była precyzyjna, konkretna, a może nawet SMARTna (czyli realizująca założenia dobrego określania celu wg. modelu SMART), to będzie skuteczna, bo łatwo zastosujesz się do niej we własnych projektach.

Łatwe zastosowanie nie oznacza, że od razu da się ją zastosować mistrzowsko w omówionych elementach mowy. Oznacza jednak, że została zaprezentowana ścieżka, cel, kamienie milowe, a przede wszystkim pierwsze kroki, czyli miejsce wejścia na tę ścieżkę. Łatwość aplikacji jest jeszcze raz poddawana ocenie w następnym elemencie składowym mowy ewaluacyjnej.

Podsumowanie

Trzecim elementem, który ma zebrać oba powyższe razem i podkreślić główne elementy jest podsumowanie w zakończeniu mowy. Powinno zawierać elementy wspierające zapamiętywanie u widowni, a także być zachęcająca do rozwoju dla mówcy. Na konkursach dostaje się za to 15% punktów.

Podsumowanie jest tą częścią mowy, w której skupiają się i przenikają oba główne cele mowy ewaluacyjnej:

• wsparcie mówcy, zachęcenie go do dalszej pracy, pokazanie mu sensu dalszej pracy nad rozwojem tych umiejętności (jeśli się da, to warto wskazać element, który najprawdopodobniej najbardziej ogranicza mówcę, i którego usunięcie czy poprawa będzie miało największy skutek);
• dostarczenie użytecznej dla widowni informacji o technicznych i logicznych aspektach mowy.

Ten drugi cel musi być tu zrealizowany bardzo precyzyjnie, a rekapitulacja, zasugerowana zresztą w opisie tej części wystąpienia, jest już znacznie wspierająca jego realizację. Właściwie przeprowadzona daje nam łatwość zapamiętania, a wyciągnięcie sedna z właściwie przeprowadzonej analizy i wniosków pozwala na łatwą aplikację przez Ciebie – słuchacza – zaproponowanych rozwiązań.

Technika

Jeśli chodzi o technikę mówcy,czyli czwarty element, to ma ona wspierać cele. Natomiast nie jest najważniejsza. Na konkursie można za nią dostać ostatnie 15%. Jest z tym elementem jeden problem: niektórzy myślą, że technika mowy ewaluacyjnej jest taka sama jak technika mowy edukacyjnej czy inspiracyjnej. Nic bardziej mylnego. Znowu z wielkim respektem powinniśmy popatrzeć na cel.

Możemy sobie zadawać takie pytania, jak: czy technika wspierała prezentację analizy i wniosków? Albo: czy była wspierająca psychicznie dla mówcy i zachęcająca w podsumowaniu? Jest jednak jeszcze jedna kwestia, która jest niezmiernie ważna: czy ewaluator nie przyćmił, nie rozbił wiarygodności, nie umniejszył wartości mówcy. Bo z jednej strony można technicznie dostarczyć ewaluację w sposób, który nie będzie wspierał zapamiętywania, przyswojenia wniosków. Z drugiej – można też na scenie zrobić taki “one man show”, że właściwie oceniany mówca nie musiałby wcale występować. Tylko wtedy mowa ma inny cel, niż edukacyjny (ewaluacyjny).

Dlatego warto używać technicznych środków wspierających zapamiętywanie. Są to na przykład

• wypunktowania,
• podsumowania,
• porównania,
• zobrazowania,
• metafory, inne środki retoryczne,
• używanie przymiotników, które wzbudzają emocje,
• używanie drugiej osoby liczby pojedynczej,
• czy w ogólności środków pobudzających emocje i tym podobne.

Jest całe spektrum takich środków, a ich omówienie zajęłoby znacznie więcej, niż pozwalają ramy tego tekstu. W zasadzie całe ich spektrum zasługuje na omówienie w osobnym artykule.

Ogólny odbiór ewaluacji

Gdy ewaluacja dobiega końca, ty i każdy z widzów powinien wiedzieć co zrobić dalej z zaprezentowaną wiedzą. Powinien też być w stanie ocenić samą mowę ewaluacyjną. Podstawowym poziomem jest to, jakie wrażenie wywarła na tobie mowa, czy była przyjazna, szczególnie dla ocenianego (co nie oznacza, że nie mógł wystąpić element “nakopania do d…”, jeśli akurat mówca tego potrzebował). Potem, czy gdybyś chciała, chciał użyć zaprezentowane elementy warsztatu scnicznego, to czy wiedziałabyś od czego zacząć. Czy po mowie ewaluacyjnej jest jasne, co się wcześniej wydarzyło na scenie i co z tym dalej zrobić.

Na koniec popatrz na ewaluatora, czy przypadkiem nie wytyka mówcy źdźbła w oku, kiedy belki w swoim nie dostrzega. We mnie zawsze budzi to niesmak. Natomiast gdy ewaluator okazuje na scenie ewidentną troskę zarówno o mówcę, jak i o publiczność, gdy jest pokorny przy sugerowaniu zmian i opinii – zawsze jakoś lepiej odbieram takie wystąpienia. Zwykle też łatwiej mi potem przychodzi zrealizowanie, czy chociaz przetestowani zaleceń.

I widać po tych rozważaniach, że przed ewaluatorem stoi nie lada wyzwanie. Ale też właśnie dlatego warto ćwiczyć ewaluację, by całe spektrum umiejętności koniecznych przy jej wygłaszaniu owocowało później w życiu zawodowym i prywatnym.